Istorijat džudoa

Znate li šta je džudo?

U pokušaju definisanja džudo-a kao pojma, možemo da se susretnemo sa različitim tumačenjima. Oni koji ga ne poznaju, uglavnom ga poistovećuju sa ostalim borilačkim veštinama, dok se u tumačenju onih ljudi koji su u ovom sportu ili koji bar nešto znaju o njemu, može čuti da je džudo jedan od najlepših borilačkih sportova, da predstavlja disciplinu, umetnost, fitnes program, način samoodbrane i borbe, pa čak i način života. Ustvari, moglo bi se reći da džudo predstvalja sve ovo.

Značaj džudo-a u širokoj lepezi borilačkih veština možemo prepoznati i u tome što svaka obuka specijalnih vojnih, policijskih ili nekih drugih jedninica u osnovnu obuku svrstava džudo. Pored ovoga, u pojedinim azijskim, ali i evropskim državama, džudo je zastupljen i kroz školovanje kao deo fizičkog vaspitanja.

Istorijat džudo-a

Džudo je nastao 1882. godine, a osnovao ga je dr Jigoro Kano (1860.-1938.). U 18. godini, Jigoro Kano najpre je počeo da se bavi jujutsu-om. Kako je i sam bio slabe fizičke građe, uvideo je da mu je za primenu pojedinih tehnika u jujutsu bilo potrebno mnogo snage. Mladi Jigoro rešio je da napravi modifikaciju pojedinih jujutsu tehnika ne bi li stvorio veštinu koja bi omogućila slabijim osobama da pobede mnogo jače protivnike. Proučavajući osnovne principe i tehnike jujutsu-a, dr Kano je postavio osnovu današnjeg modernog džudo sporta. Inače, tada se termin ‘jujutsu’ u Japanu odnosio na više različitih borilačkih veština.

Džudo je postao izuzetno popularan već 1886. kada je policija grada Tokija organizovala turnir „Džudo – Jiujicu“. Ukupno se održalo 15 mečeva, a džudo ekipa je uverljivo pobedila. Od tada džudo postaje deo japanskog školskog obrazovanja i počeo je da se širiti po celom svetu. U prevodu, reč džudo znači nežan put, a sam sport se bazira na tome da se sa minimumom energije savlada protivnik korišćenjem njegove snage.

Od svog nastanka pa sve do danas džudo se neprestano razvijao, posebno u takmičarskom delu. Današnja pravila u takmičarskom džudo-u razlikuju se od pravila nastalih osnivanjem džudo-a. Nekada je borba trajala 15 minuta, a da bi se protivnik pobedio bilo je potrebno tri puta više poena nego danas. Ova modifikacija izvornog oblika nastala je sa željom da se poveća dinamičnost i atraktivnost. 1964. godine postaje olimpijski sport, a danas džudo broji više miliona pristalica širom sveta.

Osnove džudo-a

Kao i u ostalim sportovima, i u džudo-u postoje striktna pravila koja obezbeđuju primenu osnovnih principa, ali i bezbednost vežbača. Trenira se na posebno dizajniranoj strunjači koju zovemo tatami, a vežbači nose specijalnu vrstu kimona koji se zove judogi (džudogi). Napredak vežbača, odnosno sticanje određenog nivoa znanja nagrađuje se pojasevima u različitim bojama, koje ustvari predstvaljaju vizuelni dokaz znanja. Sa primenom različitih boja pojaseva počelo se tek kada je džudo počeo da se praktikuje i van granica Japana. Tako razlikujemo učeničke (kyu) i majstorske (dan) pojaseve. Učeničkih pojaseva je bilo šest, dok se majstorski pojasevi rangiraju u 10 nivoa u tri boje, i to:

* 1. dan – 5. dan = crni pojas,
* 6. dan – 8. dan = crveno-beli pojas
* 9. dan – 10. dan = crveni, odnosno purpurni pojas.

Pojasevi

Žuti pojas
Oranž pojas
Zeleni pojas
Plavi pojas
Braon pojas


Napredak u učeničkim pojasevima stiče se savladavanjem određenih tehnika koje su propisane za svaki pojas, ali i postignutim takmičarskim rezultatima.

Sticanje majstorskih pojaseva, pored postizanja određenih takmičarskih rezultata podrazumeva poznavanje džudo kata. Tako razlikujemo džudo kate koje se odnose na tehnike u stojećem stavu, kate u parternoj tehnici, ali i kate samoodbrane.

Može se reći da džudo kate ističu pravu lepotu ove veštine, gde se može videti primena svih postvaljenih principa, ali i sama suština džudoa. Sadržina kata odlikuje se precizno utvrđenim načinom izvođenja, kretanjem, stavovima, jasno propisanim redosledom izvođenja tehnika, gde jednostavno ne postoje suvišni pokreti.

Kada govorimo o uzrasnim kategorijama, možemo reći da džudo kao veština ne poznaje starosne granice. Treniraju ga deca od predškolskog uzrasta pa sve do veterana, starosti i preko šezdeset godina. U takmičarskom džudou postoje propisane starosne kategorije, u zavisnosti od starosnog doba takmičara, pa tako imamo zastupljene sve uzraste od poletaraca, mlađih i starijih pionira , kadeta, juniora, mlađih seniora, seniora, ali i veterana. Takmičenja u džudou se redovno organizuju. Pored brojnih turnira različitih kategorija koji se organizuju tokom godine, redovno se održava i Nacionalni šampionat. Evropska, odnosno kontinentalna prvenstva, kao i Svetsko prvenstvo održavaju se svake godine, dok se takmičenja u sklopu Olimpijskih igara održavaju svake četvrte godine. Razlikujemo takmičenja u pojedinačnoj konkurenciji, ekipna takmičenja, a od pre pet godina počela su da se organizuju i takmičenja u katama. Najatraktivnija i najčešće organizovana takmičenja su ipak u pojedinačnoj konkurenciji.

Borilišta, odnosno takmičarski prostor najčešće je kvadratnog oblika propisanih okvirnih dimenzija, koje mogu varirati u zavisnosti od stepena važnosti takmičenja. Dimenzije su 8x8m , plus zaštitna zona. Borilački prostor prekriven je posebnom vrstom strunjača, tatamijem, čiji je kvalitet propisan od strane Internacionalne Judo Federacije (IJF). Od strane iste organizacije postavljena su i pravila koja se odnose na kimono, odnosno “judogi” u kome takmičari nastupaju. Pored kvaliteta, poropisana su i ograničenja dužine kimona u odnosu na zglobove šake i stopala, tačno su određena mesta za imena takmičara, grb kluba ili reklame, itd.

Takmičenja se odvijaju i u muškim i u ženskim kategorijama. Tako na senorskom takmičenju razlikujemo po sedam kategorija u obe konkurencije, i to:
za žene: -48, -52, -57, -63, -70, -78, +78,
za muškarce: -60, -66, -73, -81, -90, -100, +100.

Trajanje borbe je ograničeno na 4 minuta u seniorskoj konkurenciji, dok je za mlađe uzrasne kategorije vreme borbe ograničeno na 4, odnosno 3 minuta.

Težinske kategorije se razlikuju u zavisnosti od uzrasta za koje se takmičenje organizuje.

Takmičarski džudo se bazira na tehnikama bacanja, koje se dele na ručne, bočne, nožne i požrtvovane tehnike, ali i naparternoj tehnici, koja sadrži zahvate držanja, poluge na rukama i gušenja. Dakle, u sportskom džudo-u ne postoje udarci.

Na takmičenjima obično imamo 3 sudije, i to glavnog sudiju koji vodi meč i dvojicu pomoćnih koji sede za stolom pored borilišta uz tzv. “Care” sisitem, nešto slični kao “challenge” u tenisu. Ukoliko se odluke pomoćnih sudija razlikuju od odluke glavnog sudije, onda je glavni sudija obavezan da svoju odluku preinači. Početak borbe sudija označava sa hajime, a prekid borbe sa matte.

Svaka uspešno primenjena tehnika se boduje. Protivnika je moguće pobediti na tri načina:

-bacanjem iz stojećeg stava;
-u parteru;
-na bodove.


Ako protivnika bacimo na leđa, sa dovoljno snage, brzine i odgovarajućim stepenom kontrole izvedenog bacanja, takvo bacanje boduje se ipon-om i znači automatsku pobedu. Znači, da bi se dobio ipon, pored toga što je potrebno da protivnika bacimo na leđa, potrebno je da izvedeno bacanje sadrži i dodatna tri elementa: snagu pri izvođenju tehnike, odgovarajuću brzinu i kontrolu pri bacanju. Ukoliko jedan od ova tri elementa nedostaje ili pak uz prisustvo sva tri elelmenta ne bacimo protivnika potpuno na leđa, bacanje se boduje sa wazaari

U slučaju da smo bacili protivnika nekom tehnikom koja se ne boduje za ipon, borba se može nastaviti u parteru. Primenom tehnika zahvata, potrebno je protivnikova leđa fiksirati za tatami i imati potpunu kontrolu nad njim određeni broj sekundi. U zavisnosti od toga koliko dugo smo uspeli protivnika da kontrolišemo tehnikom zahvata, dobijamo određeni poen, i to:

20sek. – ipon;
10 sek. – waza-ari;

Pored tehnika zahvata, u parteru je moguće primentiti i tehnike gušenja i poluga. Uspešnom primenom jedne od ovih tehnika, protivnik predaje meč i automatski se sudi ipon!

Ukoliko se dogodi da vreme borbe istekne, a da nijedan od boraca nije zaradio niti ipon niti waza-ari, Ako do isteka meča nije ostvaren ni jedan poen, meč se nastavlja do zlatnog boda, odnosno sve dok jedan od takmičara ne osvoji bod.

Pored poena, u toku borbe moguće je zaraditi i kazne. Kazna u džudo-u se naziva shido i postoji više radnji takmičara u toku borbe za koje se ona dodeljuje: izlaženjem van borilišta u toku borbe, u slučaju kada je jedan od takmičara neaktivan, ukoliko izbegava prihvatanje garda, ukoliko primeni neku od nedozvoljenih radnji, itd. U toku borbe moguće je dodeliti najviše 3 kazne, s tim što treća kazna znači diskvalifikaciju takmičara. U slučaju da nema osvojenih bodova u toku borbe, a takmičari su dobijali kazne, pobednik je onaj koji ima manje kazni.